Σε μια θετική συγκυρία για την κυπριακή οικονομία η πρόεδρος του Ομίλου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, Νάντια Καλβίνιο, μιλά στον «Π» για το πώς η αναπτυξιακή τράπεζα της Ένωσης μπορεί να συμβάλει στην περαιτέρω ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ΕΤΕπ έχει επενδύσει 5,6 δισεκατομμύρια ευρώ στην Κύπρο από το 1981 και παρέχει ουσιαστική υποστήριξη σε εμβληματικά έργα και δράσεις. Στις προτεραιότητες οι επενδύσεις για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων για την κλιματική αλλαγή και για ένα πρόβλημα που «καίει» τα κυπριακά νοικοκυριά, την πρόσβαση σε προσιτή στέγη. Η ίδια αναφέρει ως παράδειγμα για το τι μπορεί να γίνει, την πρόσφατη χρηματοδότηση ύψους 125 εκατ. ευρώ για φοιτητικές εστίες στην Πάφο και τη Λεμεσό.
«Στην Κύπρο, σχεδιάζουμε να χρηματοδοτήσουμε την κατασκευή περισσότερων φοιτητικών εστιών και εργατικών κατοικιών», τονίζει. «Σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή», προσθέτει, «αναπτύσσουμε επίσης μια πανευρωπαϊκή επενδυτική πλατφόρμα για την παροχή χρηματοδότησης και συμβουλευτικής υποστήριξης για την ανάπτυξη νέων κατοικιών, οικονομικά προσιτών επιλογών ενοικίασης και προγραμμάτων ανακαίνισης με γνώμονα την ενεργειακή απόδοση. Στόχος είναι να αυξήσουμε τον όγκο των χρηματοδοτήσεών μας για βιώσιμες, καινοτόμες και οικονομικά προσιτές κατοικίες».
Η κ. Καλβίνιο δίνει μια ιδιαίτερα προσεκτική απάντηση για τη χρηματοδοτική στήριξη του έργου της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας - Κύπρου, παραπέμποντας στη λήψη αποφάσεων μετά την υποβολή των αναθεωρημένων εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα.
«Υπάρχει μια πολιτική συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών και η ΕΤΕπ βρίσκεται σε επαφές με την ελληνική και την κυπριακή κυβέρνηση, καθώς και με την Κομισιόν, για την αξιολόγηση του έργου στο πλαίσιο αναθεωρημένων εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα», αναφέρει.
Χωρίς η κ. Καλβίνιο να έχει να προσθέσει κάτι παραπάνω σε αυτή τη φάση, εξάγεται το συμπέρασμα ότι η λήψη επενδυτικής απόφασης από την Κυπριακή Δημοκρατία για τη συμμετοχή στο έργο με 100 εκατ. ευρώ θα προηγηθεί των αποφάσεων της ΕΤΕπ. Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει ενημερώσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι η κατάθεση του σχεδίου θα γίνει τον Δεκέμβριο του 2024.
Η ΕΤΕπ έχει σημαντική παρουσία στην Κύπρο. Πρώτον, πώς εκτιμάτε τις προοπτικές της κυπριακής οικονομίας;
Η κυπριακή οικονομία έχει επιδείξει αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα και σταθερή πορεία προς την ανάκαμψη. Ο κυπριακός λαός, οι Αρχές και οι επιχειρήσεις αξίζουν τα εύσημα και ο Όμιλος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων είναι υπερήφανος που συνέβαλε στη συλλογική προσπάθεια. Βεβαίως, η Κύπρος αντιμετωπίζει προκλήσεις, κοινές με το σύνολο της ΕΕ.
Από τη μία πλευρά, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής γίνονται όλο και πιο έντονες. Είδαμε και φέτος τις επιπτώσεις των ακραίων καιρικών φαινομένων με τους καύσωνες στη νότια Ευρώπη κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και τις καταστροφικές πλημμύρες που έπληξαν την κεντρική και ανατολική Ευρώπη, καθώς και την πατρίδα μου, την Ισπανία, οι οποίες κόστισαν εκατοντάδες ζωές. Η ΕΤΕπ στηρίζει την Κύπρο στον τομέα της κλιματικής ανθεκτικότητας και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, για παράδειγμα χρηματοδοτώντας εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων στη Λευκωσία, τη Λάρνακα και τη Λεμεσό.
Από την άλλη, η ευρωπαϊκή οικονομία πρέπει να αυξήσει την παραγωγικότητα μέσω της καινοτομίας, προσφέροντας ευκαιρίες εκεί όπου υπάρχει ταλέντο. Ο Όμιλος ΕΤΕπ χρηματοδοτεί επενδύσεις σε εκπαιδευτικές εγκαταστάσεις και ακαδημαϊκή έρευνα και στηρίζει νεοσύστατες επιχειρήσεις, ΜμεΕ και μεσαίες επιχειρήσεις, που θα καλλιεργήσουν την εγχώρια καινοτομία στην Κύπρο με το Cyprus Equity Fund (CEF) - το πρώτο ταμείο ιδιωτικών κεφαλαίων στη χώρα.
Ποιος είναι ο αντίκτυπος της ΕΤΕπ στην κυπριακή οικονομία; Προγραμματίζονται νέα έργα και πρωτοβουλίες;
Η Κύπρος συγκαταλέγεται μεταξύ των μεγαλύτερων επωφελούμενων της στήριξης του Ομίλου ΕΤΕπ αναλογικά με το μέγεθος της οικονομίας της μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ.
Το 2024, αναμένουμε να κλείσουμε τις δραστηριότητες στην Κύπρο για περίπου 225 εκατομμύρια ευρώ σε νέες δεσμεύσεις, με έργα που περιλαμβάνουν οικονομικά προσιτές και βιώσιμες φοιτητικές κατοικίες μέχρι βελτιωμένες οδικές υποδομές.
Και με ορίζοντα το 2025, συνεργαζόμαστε στενά με εταίρους στην Κύπρο για τη χρηματοδότηση έργων όπως το Εθνικό Μουσείο Κύπρου, νέες σχολικές εγκαταστάσεις και επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία, τις μεταφορές, την ενέργεια και τις κοινωνικές υποδομές, σε τομείς όπως η εκπαίδευση, η υγεία και η στέγαση. Οι επενδύσεις αυτές αντικατοπτρίζουν τη δέσμευσή μας για την οικοδόμηση μιας ισχυρότερης, χωρίς αποκλεισμούς και βιώσιμης οικονομίας για τις σημερινές και μελλοντικές γενιές.
Τώρα ανοίξαμε και το νέο γραφείο στη Λευκωσία, υπογραμμίζοντας τη δέσμευσή μας στη χώρα. Το γραφείο αυτό θα λειτουργήσει ως κόμβος όπου θα μπορούμε να ακούμε, να συμμετέχουμε και να υποστηρίζουμε αποτελεσματικότερα τις τοπικές ανάγκες.
Η ηλεκτρική διασύνδεση
Υπάρχει εκκρεμότητα σχετικά με τη χρηματοδότηση του έργου ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας - Κύπρου. Έχει λάβει απόφαση η ΕΤΕπ; Ποιοι είναι οι όροι για τη χρηματοδότηση της διασύνδεσης από την ΕΤΕπ;
Ο Όμιλος ΕΤΕπ είναι έτοιμος να στηρίξει την πλήρη απαλλαγή της κυπριακής οικονομίας από τις εκπομπές άνθρακα, σύμφωνα με την ομόφωνη δέσμευση και των 27 κυβερνήσεων της ΕΕ για κλιματική ουδετερότητα. Αυτό δεν είναι μόνο το σωστό για τον πλανήτη μας, αλλά και το έξυπνο για τις οικονομίες μας.
Η χώρα σας, η οποία απολαμβάνει τέτοια αφθονία ηλιοφάνειας, είναι ιδιαίτερα κατάλληλη για την ανάπτυξη της ηλιακής ηλεκτροπαραγωγής, η οποία είναι η φθηνότερη πηγή ενέργειας. Φυσικά, η ανάπτυξη περισσότερων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας απαιτεί σημαντικές επενδύσεις σε δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, αποθήκευση και διασυνδέσεις.
Σε ό,τι αφορά την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας - Κύπρου, υπάρχει μια πολιτική συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών και η ΕΤΕπ βρίσκεται σε επαφές με την ελληνική και την κυπριακή κυβέρνηση, καθώς και με την Κομισιόν, για την αξιολόγηση του έργου στο πλαίσιο αναθεωρημένων εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα.
Κλιματική αλλαγή
Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής απαιτεί τεράστιες επενδύσεις. Πώς υποστηρίζει η ΕΤΕπ αυτές τις προσπάθειες προσαρμογής;
Ο Όμιλος ΕΤΕπ διαθέτει πάνω από το 50% των ετήσιων επενδύσεών του σε δράσεις για το κλίμα και έχουμε δεσμευτεί να στηρίξουμε την Κύπρο στην ανάπτυξη καθαρής, οικονομικά προσιτής και αξιόπιστης ενέργειας.
Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής μου στην Κύπρο, συζήτησα τις στρατηγικές προτεραιότητες και τις μελλοντικές ευκαιρίες χρηματοδότησης με τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη και τον υπουργό Οικονομικών Μάκη Κεραυνό.
Προχωράμε επίσης με πρωτοβουλίες που φέρνουν σε επαφή εμπειρογνώμονες του κλάδου για την εξεύρεση λύσεων σε θέματα όπως η εξασφάλιση αποτελεσματικής πρόσβασης σε καθαρό νερό. Ο πρώτος αντιπρόεδρος της ΕΤΕπ από την Κύπρο, ο Κυριάκος Κακουρής, ο οποίος είναι ένα πολύ αξιόλογο μέλος της ηγετικής μας ομάδας, συντονίζει επίσης τις πολιτικές επενδύσεων σε νερό για την ΕΤΕπ σε ολόκληρη την ΕΕ.
Μόλις τον περασμένο μήνα η ΕΤΕπ διοργάνωσε στη Λευκωσία το πρώτο περιφερειακό συνέδριο για την ανθεκτικότητα των υδάτινων πόρων στη νότια και ανατολική Μεσόγειο, το οποίο οδήγησε σε σημαντικές συζητήσεις και ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών από εμπειρογνώμονες από όλη την ΕΕ και πέραν αυτής. Η Κύπρος είναι μία από τις πιο ξηροθερμικές χώρες στον κόσμο και αντιμετωπίζει αυξανόμενη ζήτηση για νερό. Από την προσχώρηση της Κύπρου στην ΕΕ το 2004, η ΕΤΕπ έχει εγκρίνει χρηματοδοτήσεις άνω των 650 εκατ. ευρώ για έργα ύδρευσης και διαχείρισης υδάτων σε ολόκληρη τη χώρα.
Η Κύπρος επωφελείται επίσης από τη συμβουλευτική υποστήριξη της ΕΤΕπ για την ανάπτυξη συστημάτων βιώσιμης αστικής κινητικότητας στη Λάρνακα και τη Λεμεσό. Συνολικά, σχεδιάζουμε πάνω από 60 χιλιόμετρα βελτιωμένων διαδρόμων μεταφορών. Αυτό περιλαμβάνει σχεδόν 15 χιλιόμετρα διαδρόμων λεωφορείων και πάνω από 47 χιλιόμετρα σε ποδηλατοδρόμους, βοηθητικές λωρίδες και κοινόχρηστους δρόμους με ελεγχόμενη ταχύτητα. Αυτές οι αλλαγές θα κάνουν πραγματική διαφορά στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι μετακινούνται στις πόλεις σας. Θα συνεχίσουμε να διερευνούμε ευκαιρίες χρηματοδότησης άλλων έργων που έχουν αντίκτυπο στην ευρύτερη ενεργειακή ασφάλεια της Κύπρου και της ΕΕ και στη μετάβαση προς την οικονομία μηδενικού ανθρακικού αποτυπώματος.
Η προσιτή στέγη
Ένα από τα ζητήματα που απασχολούν τους Ευρωπαίους είναι η πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή στέγαση. Αυτό είναι ένα οξύ πρόβλημα στην Κύπρο. Η χρηματοδοτική στήριξη έργων προσιτής στέγασης αποτελεί τομέα ενδιαφέροντος για την ΕΤΕπ. Εάν ναι, πώς θα μπορούσε η Κύπρος να επωφεληθεί από αυτό;
Η πρόσβαση στη στέγαση αποτελεί κρίσιμη πρόκληση σε ολόκληρη την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου. Το αυξανόμενο κόστος και η περιορισμένη διαθεσιμότητα έχουν επηρεάσει πολλούς πολίτες. Κατά την τελευταία πενταετία, η ΕΤΕπ επένδυσε 13,4 δισ. ευρώ σε έργα στέγασης σε όλη την Ευρώπη, με ιδιαίτερη έμφαση στην ενεργειακή απόδοση και την κοινωνική προσιτότητα.
Στην Κύπρο, σχεδιάζουμε να χρηματοδοτήσουμε την κατασκευή περισσότερων φοιτητικών εστιών και εργατικών κατοικιών. Η πρόσφατη χρηματοδότηση ύψους 125 εκατ. ευρώ για φοιτητικές εστίες στην Πάφο και τη Λεμεσό αποτελεί ένα τέλειο παράδειγμα για το πώς η στήριξη της ΕΤΕπ μπορεί να προσφέρει συγκεκριμένες λύσεις. Το έργο περιλαμβάνει την κατασκευή και την ανακαίνιση περισσότερων από 81.000 τετραγωνικών μέτρων ακαδημαϊκών και διοικητικών χώρων μαζί με τη δημιουργία 703 επιπλέον θέσεων διαμονής για φοιτητές. Στη Λεμεσό, οι αναβαθμίσεις περιλαμβάνουν ένα εργοστάσιο ηλιακής ενέργειας για την παροχή ανανεώσιμης ενέργειας, καθιστώντας την πανεπιστημιούπολη πιο ανεξάρτητη ενεργειακά.
Σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αναπτύσσουμε επίσης μια πανευρωπαϊκή επενδυτική πλατφόρμα για την παροχή χρηματοδότησης και συμβουλευτικής υποστήριξης για την ανάπτυξη νέων κατοικιών, οικονομικά προσιτών επιλογών ενοικίασης και προγραμμάτων ανακαίνισης με γνώμονα την ενεργειακή απόδοση. Στόχος είναι να αυξήσουμε τον όγκο των χρηματοδοτήσεών μας για βιώσιμες, καινοτόμες και οικονομικά προσιτές κατοικίες.
Σε ολόκληρη την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου, εξετάζουμε τη στήριξη έργων αναδιαμόρφωσης κατοικιών που ενισχύουν την ενεργειακή απόδοση, μειώνουν τις εκπομπές και το κόστος των νοικοκυριών. Οι πρωτοβουλίες αυτές είναι απαραίτητες για την κάλυψη της τρέχουσας ζήτησης κατοικιών, τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και την ανακούφιση των πιέσεων κόστους για τις κυπριακές και ευρωπαϊκές οικογένειες.
Χρηματοδότηση και επιχειρήσεις
Ένα σημαντικό πρόβλημα για την κυπριακή οικονομία είναι η πρόσβαση στη χρηματοδότηση. Έχετε υλοποιήσει έργα για τη στήριξη της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων στην Κύπρο, αλλά το πρόβλημα παραμένει. Τι άλλο θα μπορούσε να γίνει;
Η κινητοποίηση και η διευκόλυνση των επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα αποτελεί μείζονα προτεραιότητα για την Ευρώπη στο σύνολό της. Υποστηρίζουμε ήδη το Κυπριακό Ταμείο Συμμετοχών, με 30 εκατ. ευρώ από δημόσιους πόρους, το οποίο διαχειρίζεται το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων του ομίλου της ΕΤΕπ και λειτουργεί από μια έμπειρη ομάδα για να βοηθήσει τις νεοσύστατες και καινοτόμες εταιρείες. Και στοχεύουμε στη μέγιστη δυνατή χρήση και μόχλευση των πόρων του προϋπολογισμού της ΕΕ, προωθώντας επίσης την απλούστευση και τη μείωση της γραφειοκρατίας για τη βελτίωση της πρόσβασης των επιχειρηματιών της χώρας στη χρηματοδότηση.
Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής μου συζητήσαμε με την κυπριακή κυβέρνηση τρόπους για να αξιοποιήσουμε επιτυχημένα παραδείγματα και να ενισχύσουμε περαιτέρω τη στήριξή μας.
Και, φυσικά, το νέο μας γραφείο θα μας επιτρέψει να συνεργαστούμε ακόμη πιο στενά με τους εταίρους μας στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, προσαρμοζόμενοι γρήγορα στις ανάγκες των κυπριακών επιχειρήσεων και πολιτών.
Το σχέδιο θα προσφέρει τεχνική βοήθεια σε πόλεις και κράτη μέλη και θα εστιάζει σε επενδύσεις
Εντολή για το πρώτο ευρωπαϊκό σχέδιο για την προσιτή στέγαση
Η πρόσβαση σε προσιτή στέγη είναι ένα πανευρωπαϊκό πρόβλημα. Ένας τρόπος να μετρηθεί εάν το κόστος στέγασης είναι πολύ υψηλό είναι η αναλογία τιμής κατοικίας προς το εισόδημα. Εάν το κόστος στέγασης υπερβαίνει το 40% του διαθέσιμου εισοδήματος, είναι σημάδι ότι τα νοικοκυριά αντιμετωπίζουν προβλήματα με τη στέγαση. Στην ΕΕ το 2023, για το 10,6% των νοικοκυριών στις πόλεις και το 7% των νοικοκυριών σε αγροτικές περιοχές το κόστος στέγασης υπερέβη το 40% του διαθέσιμου εισοδήματός τους. Σε λιγότερο από 10 χρόνια, μεταξύ 2015 και 2023, οι τιμές των κατοικιών στην ΕΕ αυξήθηκαν κατά μέσο όρο κατά 48%. Η μεγαλύτερη αύξηση σημειώνεται στην Ουγγαρία, όπου οι τιμές αυξήθηκαν κατά 173%, και η χαμηλότερη στη Φινλανδία, μόλις 5%. Στην Κύπρο αυξήθηκαν κατά 10,3% (δείκτης τιμών κατοικιών της Eurostat).
Χαρακτηριστικό της έντασης του προβλήματος είναι ότι στην επόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο χαρτοφυλάκιο της ενέργειας προστέθηκε και η στέγαση. O νέος επίτροπος Ενέργειας και Στέγασης, ο Δανός Νταν Γιόργκενσεν, καλείται να εκπονήσει το πρώτο ευρωπαϊκό σχέδιο για την προσιτή στέγαση. Σύμφωνα με την επιστολή της προέδρου Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για την ανάθεση των καθηκόντων του, το σχέδιο θα προσφέρει τεχνική βοήθεια σε πόλεις και κράτη μέλη και θα εστιάζει σε επενδύσεις και απαιτούμενες δεξιότητες. Τον Φεβρουάριο αναμένεται να πραγματοποιηθεί στις Βρυξέλλες εκδήλωση για την παρουσίαση νέων σχεδίων, με τη χρηματοδότηση της ΕΤΕπ για τη δημιουργία κατοικιών με προσιτό ενοίκιο.
Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού σχεδίου για την προσιτή στέγαση, θα αναπτυχθεί μια ευρωπαϊκή στρατηγική για την κατασκευή κατοικιών και τη στήριξη της προσφοράς ακινήτων. Κρίσιμη, για την επιτυχία του σχεδίου, είναι η προσέλκυση περισσότερων ιδιωτικών και δημόσιων επενδύσεων. Σε αυτό το σημείο στο κάδρο μπαίνει η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων η οποία θα συμμετέχει στη δημιουργία μιας πανευρωπαϊκής πλατφόρμας επενδύσεων για οικονομικά προσιτή και βιώσιμη στέγαση. Στην πλατφόρμα θα μετέχουν διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, εθνικές τράπεζες και άλλοι ενδιαφερόμενοι φορείς. Πρακτικά θα ευνοηθούν συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Για παράδειγμα, ένας δήμος που διαθέτει ένα οικόπεδο ή κάποιο ακίνητο θα συμπράττει με ιδιώτη για την κατασκευή και τη διαχείριση οικιστικών μονάδων με προσιτό ενοίκιο. Η επένδυση θα χρηματοδοτείται από την ΕΤΕπ και τις τράπεζες.
Στο ίδιο πλαίσιο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συντάξει πρόταση που θα επιτρέπει στα κράτη μέλη να διοχετεύουν ρευστότητα στην αγορά κατοικίας και να διπλασιάσουν προγραμματισμένες επενδύσεις της πολιτικής συνοχής σε προσιτή στέγαση. Επίσης, θα υπάρξει προσαρμογή στους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων ώστε να καταστεί δυνατή η λήψη μέτρων στήριξης της στέγασης, ιδίως για την ενεργειακή απόδοση και την κοινωνική στέγαση.
